ประวัติความเป็นมา

สถาบันพยาธิวิทยา กรมการแพทย์ เป็นหน่วยงานระดับกอง สังกัดกรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข ได้ถือกำเนิดขึ้นเมื่อวันที่ 10 ธันวาคม 2517 ตามประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 91 ตอนที่ 210 ในช่วงที่ ฯพณฯ ศาสตราจารย์นายแพทย์อุดม โปษะกฤษณะ เป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข และมี ฯพณฯ ศาสตราจารย์นายแพทย์เสม พริ้งพวงแก้ว เป็นรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงสาธารณสุข ซึ่งคณะผู้บริหารของกระทรวงสาธารณสุขในขณะนั้น ได้มองการสาธารณสุขของประเทศในระยะยาว และตระหนักถึงความสำคัญของพยาธิวิทยา โดยเฉพาะความจำเป็นของวิทยาการสาขานี้ที่มีต่อการบำบัดรักษาโรค สามารถจะดำเนินการรักษาได้อย่างมีประสิทธิภาพและเป็นประโยชน์โดยตรงต่อประชาชนผู้เจ็บป่วย

ดังนั้น สถาบันพยาธิวิทยาจึงมีหน้าที่รับผิดชอบที่สำคัญ ได้แก่ การฝึกอบรมแพทย์และบุคลากรระดับต่าง ๆ ทางพยาธิวิทยาเพื่อตอบสนองความขาดแคลนบุคลากรในด้านนี้ของกระทรวงสาธารณสุขการค้นคว้าวิจัยเพื่อหาสาเหตุของโรค ตลอดจนรวบรวมข้อมูลทางพยาธิวิทยา การบริการงานพยาธิวิทยาให้แก่หน่วยราชการของกระทรวงสาธารณสุข โดยเฉพาะในส่วนภูมิภาคและเป็นศูนย์ประสานงานพยาธิวิทยาให้แก่แพทย์ทั้งในและนอกประเทศ

อัตรากำลังในระยะแรกมีเพียง 22 คน เป็นพยาธิแพทย์ 7 คน และเจ้าหน้าที่อื่น ๆ 15 คน ซึ่งทั้งหมาดนี้ได้ย้ายมาจากแผนกพยาธิวิทยาของโรงพยาบาลหญิง หรือโรงพยาบาลราชวิถีในปัจจุบัน โดยมี พ.ญ. นวรัตน์ ณ สงขลา เป็นผู้อำนวยการสถาบัน ฯ สภาพการทำงานในระยะนั้นเป็นการให้บริการด้านพยาธิวิทยาแก่หน่วยงานต่าง ๆ ในสังกัดกระทรวงสาธารณสุข โดยมีลักษณะงานเป็นหน่วยงานบริการกลาง แต่งานส่วนใหญ่ได้มาจากโรงพยาบาลหญิง การเงินงบประมาณจึงยังคงแฝงอยู่ในงบประมาณของโรงพยาบาลนั้น จนถึงปีงบประมาณ 2519 สถาบันพยาธิวิทยา จึงได้รับงบประมาณเป็นของตนเอง การบริหารและการจัดการต่าง ๆ มีความคล่องตัวมากขึ้น พร้อมทั้งภารกิจที่ได้รับมอบหมายจากกรมการแพทย์ กระทรวง สาธารณสุขก็เพิ่มขึ้นด้วย กล่าวคือ รับผิดชอบในการฝึกอบรมแพทย์ประจำบ้าน สาขาพยาธิวิทยาหลักสูตร 3 ปี ตามมาตรฐานที่แพทยสภากำหนด (ต่อมาได้รับอนุมัติเพิ่มเติมเป็นสาขาพยาธิวิทยากายวิภาค และสาขาพยาธิวิทยาทั่วไป)

อาคารของสถาบันพยาธิวิทยา เมื่อรับโอนจากโรงพยาบาลหญิงเป็นอาคารเดียว 3 ชั้น ในปี 2524 ได้รับงบประมาณสร้างอาคารอีก 1 หลัง 3 ชั้น ซึ่งอยู่ด้านหลังของอาคารเดิมและได้เชื่อมติดต่อกันดังปรากฏอยู่ทุกวันนี้ การก่อสร้างได้แล้วเสร็จปีงบประมาณ 2525

ในปีงบประมาณ 2526 อัตรากำลังของสถาบัน ฯ บางส่วนได้ถูกตัดโอนไปฝ่ายพยาธิวิทยาโรงพยาบาลราชวิถี ทำให้การดำเนินงานของสถาบันฯ เป็นไปด้วยความยากลำบาก แต่ก็ได้พยายามจัดลำดับและปฏิบัติภารกิจจนผ่านพ้นอุปสรรคต่าง ๆ ไปได้